Sayılar futbolun içerisine girdikçe, teknolojinin imkanları da ilerledikçe ölçülebilir, sayılabilir şeyler de giderek detaylanıyor. Gol Beklentisi de, bunların bundan sonra bir süre en çok görüp dinleyeceklerinizden biri olacak.
"Oradan 100 kere vursa anca biri gol olur" dediğiniz gollerin ölçüm metodu xG denilen bu yeni moda tanım. Tam olarak onu söylüyor; sahanın herhangi bir yerinden çekilmiş bir şutun gol olma olasılığı. "Bunu nasıl hesaplıyor?" kısmı işin matematiği.
Opta kaynaklı xG değerlerinden bahsettiğimizde, arka planında incelenmiş 300 bin şut var ve bu sayı şu sıralarda analizi tam yapılan maçlar oynandıkça artıyor (belki siz bu yazıyı okurken bile artmıştır). Bu 300 binin üzerindeki şut, şutun çekildiği andaki koşullar da göz önüne alınarak sınıflandırılıyor. Akan oyunda, kaleciyle şutu çeken oyuncu arasında bir de savunma oyuncusu olan bir ayakla çekilen şutla, duran topta, kaleciyle karşı karşıya çekilen bir kafa şutunun xG değerleri birbirinden farklı. Koşullarından bağımsız bir genellemesi var yalnız; bir şut ne olursa olsun kaleye ne kadar yakınsa o kadar yüksek xG değerine sahip.
Bunu ölçmek, bilmek ne işe yarıyor pekiyi? Maç özelinde, bitmiş bir maçta takımların toplam xG değerleri hangi takımın daha net pozisyonlara girdiğini ölçmek için gözle görülenin doğrulanması için net fikir veriyor. Oyuncu bazında da oyuncuların çektiği şutların xG değerleri onların doğru gol noktalarında şut tercihi yapıp yapmadıklarını ölçebildiği gibi, xG değerlerinin gerçek gol değerleriyle karşılaştırmaları da oyuncuların bitiriciliklerinin ölçümü anlamına gelebilir. İkincisinde işin içine bir "şans faktörü" girebileceğini de göz önünde bulundurmak kaydıyla tabii ki.
Aşağıda ligi gol kralı olarak bitiren Vagner Love'un sezonluk xG haritası var (penaltılar hariç):
Kırmızılar gol, griler gol olmayan şut ve yuvarlakların büyüklüğü xG değerinin yüksekliğini gösteriyor.
Çektiği toplam 79 şuttan penaltı harici 16 gol çıkartan Love'ın şut başına xG değeri 0.17. Bu iyi bir değer mi pekiyi?
Messi'nin 2016-17 sezonunda La Liga maçlarındaki şut başına xG değeri 0.11 dersek biraz fikir verir sanıyorum. Ancak Messi'nin şut sayısı bizim krallık adaylarımızın iki katı civarında, toplam xG değeri 19.45'ken gol sayısı ise 31 (yine penaltılar hariç). Yani evet, 0.17 iyi bir ortalama.
Geçtiğimiz sezon Spor Toto Süper Lig'de dört oyuncu 15 golü aştı, bu oyuncuların penaltı harici gol, toplam xG, şut ve şut başına xG değerleri aşağıdaki gibi:
OptaBurada bu dörtlü içerisinde Bajic'in "gol olması daha yüksek olasılığa sahip" şutları tercih ettiğini söyleyebiliyoruz.
Love haricindeki üç oyuncunun xG haritaları ise şöyle:
OptaCenk'in altıpas çevresindeki etkinliği dikkat çekici. Ancak düşük xG'li golleri de var (küçük kırmızı yuvarlaklar). Öte yandan altıpasın sağındaki büyük gri yuvarlaklar da "Nasıl kaçırdı" dedirten şutları gösteriyor.
OptaEto'o'nun ceza sahası dışından attığı golleri gösteren iki küçük kırmızı noktanın xG değerleri 0.01 civarında, yani evet, 100 kere vursa biri gol olur dediğimiz goller atmış Eto'o.
OptaDört isim içinde en yüksek xG/şut değerine sahip olmasına rağmen Bajic'in üç tane ceza sahası dışından (yani xG'si düşük) golü var.
Sadece gol krallığına bakmayalım, merak edilmesi olası diğer birkaç oyuncuya daha bakalım:
OptaPoldi'nin sola yakın oyunu, attığı gollerin (kırmızı noktalar) sadece ikisinin yüksek xG değerlerine sahip durumu gözle görülüyor.
Neredeyse bütün isabetli şutlarında gol bulan (penaltılar hariç 14 isabetli şutta 11 gol) Sow'un tam bir merkez golcüsü performansı sergilediğini görebiliyoruz. Şut başına xG ortalaması da beklendiği gibi yüksek. Altı pas içinden çekdiği beş şutun üçü gol olan Sow gol olması zor olanları kaçırmış (küçük gri yuvarlaklar) kolay olanları atmış (büyük kırmızı yuvarlaklar).
"Atılmayacak golleri atıyor, atılacakları kaçırıyor" denilen Aboubakar'ın attığı 12 golün sekizinin xG değeri yüksek (büyük kırmızı yuvarlaklar), dördünün ise düşük. Ancak büyük gri yuvarlaklar, yani xG değeri büyükken kaçan goller de dikkat çekici.
Neredeyse bütün gollerini en fazla penaltı noktası uzaklığından atan van Persie'nin de şut başına xG değeri oldukça iyi.
Takımların ve golcülerin maç ve sezon performanslarını ölçmek için artık bu yeni tanım da kullanılmaya başlanacak. Yaygın bir şekilde yanlış kullanılan (ve Opta'nın ölçmediği) takip verileri veya bilinen adıyla koşu mesafeleri gibi fiziksel kapasiteyle ilgili ölçüm sağlayan bir şey değil de, doğrudan oyunun meyvesi olan gol ve onun oluşumundaki tercihlerin doğruluğunu ölçen bir şey olması onun geçerliliğini büyük olasılıkla daha uzun ömürlü ve güvenilir kılacak.