ÖZEL RÖPORTAJ | Süper Lig'de zeminler neden kötü, nasıl düzelir?

RÖPORTAJ | İlker Yılmaz @ilkeryilmazz

Süper Lig'de 4 hafta geride kaldı. Sezon sahada oynana futbol ve hakem eleştirilerinin yanı sıra stadyum zeminlerinin kalitesinin de tartışmalarıyla başladı. Son dönemde yapılan yeni stadyumlarla çıtayı yükselten kulüpler bu sezona çok da iyi zeminlerde başlayamadı.

Türkiye'de bir çok stadyum ve antrenman sahalarının zeminlerini ve bakımını yapan FBK Yapı’nın Genel Müdürü Azize Betül Kuvvetli Fiumi ile Süper Lig zeminlerini konuştuk.

Hazır çim üretimi yapan FBK Yapı, altyapı, drenaj sistemleri, ısıtma - soğutma - havalandırma, sulama sistemleri, hibrit sistem ve sentetik çim gibi futbol sahası yapımında gerekli tüm bu uygulamaları kendi bünyesinde yapıyor ve çim bakım hizmeti veriyor. 

Süper Lig'de birçok futbolcu ve teknik adam saha zeminlerinden şikayetçi oldu. Siz zeminleri nasıl buldunuz?

Bu durumu iki şekilde değerlendirmek daha doğru olur. Birincisi; sahaların normal şartlar altındaki genel durumu. İkincisi; bu seneye özgü olağanüstü şartların oluşturduğu durum. Maalesef pandemi dolayısıyla liglerin çok geç bittiği bir sezon yaşadık. Haziran, Temmuz gibi çim için çok olumsuz etkiler oluşturan çok sıcak bir aylarda yoğun, sık maçlar oynandı ve tüm stadyumlar yaklaşık 1 ay gibi kısa bir sürede yeni sezona hazırlanmak zorunda kaldı. Bu kısa süre zarfında biz çim bakımcıları bozulmuş, yorulmuş zeminleri düzeltmeye çalışırken aynı zamanda Ağustos ayında çimleri yüksek sıcaklık ve nem altında sağlıklı ve canlı tutmaya çalışarak yeni sezona güçlü girmesi için uğraştık. Aşırı sıcak dönemler çoğu bölge çimi için en zor dönemlerdir. Neticede zaten yoğun maç takvimiyle bozulmuş sahalar sıcak havaların etkisiyle daha da gerileme yaşadı.

Özetle bazı stadyumlarda kısa bakım sürecini ustaca geçirmiş çim bakımcıları bu olumsuz etkileri en aza indirerek sahaları daha iyi şartlarda sezona açarken bazı stadyumlarda maalesef bu başarılamadı. Tüm olumsuz faktörlerle savaşırken çim bakımcıların becerisi, tecrübesi ve bilgi birikimi fark yarattı.

İklimsel ve mevsimsel farklılıkların zemine etkisi nedir?

Etkisi oldukça fazla. Sıcak ve nem oranı yüksek bir bölgedeki sahaya bakmakla sıcaklık baskısı olmayan yerdeki bir sahaya bakmak çok farklı. Özellikle günümüzdeki stadyumların hemen hemen hepsi Arena tipi üstü büyük ölçüde kapalı statlar. Arena tipi statların zemin açısından en büyük handikabı hava akımın yetersiz olması ve zeminin güneşi homojen olarak alamaması. Bilhassa sıcak aylarda çimde oluşan hastalıklarla ciddi bir mücadele gerektiriyor. Nemin, baskın boğucu havanın çok olduğu bölgelerde bakım da giderek zorlaşıyor. Aynı durum sert geçen kış mevsiminde de yaşanıyor. Stadyumun fiziki şartlarının çimin fizyolojik gereksinimlerine yaklaşması gerekiyor ancak bu her zaman mümkün olamıyor.

FBK

Zemin bakımı nasıl bir periyodik bakım gereksinimi duyar?

İklim şartlarına göre yazın ayrı, kışın ayrı bir ayakta kalma mücadelesi var çimin. Öncelikle bakımda kullanılacak makineler tam ve eksiksiz olmalı. Bitki besleme şartları, ilaç mücadeleleri ve mevsim geçişlerinde ara ekimler zamanında ve eksiksiz yerine getirilmeli. Kullanımla zayıflayan zarar gören çim dokusu ivedi olarak tekrar güçlendirilmeli.

Çim kökünün yaşadığı vegetatif tabakanın ve çimin yaprağının ihtiyacı zamana göre değişiklik gösterir. Gübreleme, iz element takviyesi, hastalıkları önlem ve tedavide kullanılan ilaçlamalar, ihtiyaca göre ve stadyumun fiziksel şartlarına göre sulamalar çok önemli.

Hibrit sistemler ile güçlendirilmiş çim kökü, yapay uv sistemler ile güneş ışığının takviye edilmeye çalışılması, fanlar ile havalandırma, mevsime göre çim kökünün ısıtılması, soğutulması ve havalandırılması bilimsel verilere göre uygulanmalıdır.

Zemin bakımının maliyeti nedir?

Türkiye’de futbol saha bakımı 3 farklı şekilde gerçekleşmekte. 1- Kulüpler kendi bünyesindeki personelle bu ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar. 2- Bizim gibi bu hizmeti sağlayan özel firmalar var. 3- Gençlik ve Spor Bakanlığı'na bağlı Spor İl Müdürlükleri personeliyle bu ihtiyacı karşılamakta. Burada doğru bir analiz yapabilmek için önemli olan nokta şu; Stat yapıldıktan sonra kulüp tarafından mı işletiliyor? Yoksa il spor müdürlüğü tarafından mı işletiyor? Özel sektörden sahanın mevcut durumu ve şartlarına göre değişmekle beraber; aylık yaklaşık 50.000 - 75.000 TL aralığında profesyonel bakım hizmeti almak mümkün. Bakım için gerekli makine parkuru maliyeti ise 100.000 ile 125.000 euro aralığında.

Yani aslında profesyonel bir çim bakım hizmeti bu sektörü düşününce bütçede çok fazla bir yer kaplamıyor

Kulüplerde zemin bakımını kimler yapar? Kulüp çalışanları mı yoksa FBK mı?

Bu sorunun cevabı aslında önceki soruyla bağlantılı. Her kulübün farklı inisiyatifi ve farklı bütçesi var. Bir kamu kurumu olarak Gençlik ve Spor Bakanlığı ise bu hizmet alımını ihale ediyor ya da kendi bünyesindeki personeli aracılığıyla bakım hizmeti veriyor. Bunun sonucunda farklı maliyetler ve farklı kalite standardı ortaya çıkıyor. Türkiye’deki sahalar yurtdışı ile sık sık kıyaslanıyor fakat yurtdışı ile ciddi bir vizyon, bütçe ve eğitim farkı var. Türkiye'de konusunda uzman yetiştiren sadece bir okul var. Kaynaklar ve tecrübe çok kısıtlı. Futbol görsel bir şov ve sahnesi de çim zemin. Oyun kalitesi ve sporcu sağlığını direkt etkileyen bir konu Türkiye’de maalesef ikinci planda kalmaya devam ediyor.

İklimsel ve mevsimsel farklılıkların maliyete etkisi nedir?

Çim için daha rahat bir iklimde daha az bozulan bir saha ile iklim şartları zorlu bir saha aynı maliyette olmuyor. Hibrit saha ile normal bir sahanın maliyeti de farklı. Daha çok maç oynanan, daha çok yıpranan sahanın maliyeti ile az kullanılan bir sahanın maliyeti de farklı. Tüm değerlendirme ve genellemeleri yapmadan her sahanın kendi içindeki durumunu iyi değerlendirmek gerekiyor.

FBK

Bir futbol sahasında hangi sıklıkla maç yapılması zeminin sağlığı için uygundur?

Öncelikle her statta sadece bir takım oynamalı. Şu an daimi bakımlarını sürdürdüğümüz Eryaman Stadyumu'nda Gençlerbirliği ve Ankaragücü, Bornova Stadyumu'nda da Altay ve Altınordu aynı sahayı kullanıyor. Bu her hafta en az bir maç anlamına geliyor. Bu durum hem bizi hem sahayı çok zorluyor. Zemin dinlenme imkanı bulamıyor. Yapım onarım faaliyetlerine zaman kalmıyor.

Antrenman sahaları için düşünürsek; ne kadar çok antrenman sahası olursa sahaların kullanım süresi o oranda azalır. Bu sayede bütün sahalar teknik olarak, fiziki olarak her zaman maksimum kalitede hazır bekler. Yurt dışıyla temel farklarımızdan biri de bu.

Bu sezon liglerde daha sıkışık bir fikstür olacak. Zeminler bundan nasıl etkilenir?

Bu sene çok farklı bir durum oluştu. Çim bakımcılarının sahaları düzeltmek için istenmeyen mevsim şartlarında, istenmeyen kısıtlı bir süresi vardı. Sezona iyi hazırlanan sahalar biraz daha şanslı olacak.

Zeminler elbette bozulacak, şu an iyi durumda olan sahaların da bozulması sürpriz olmamalı. Bu sezon devre arası da olmayacak ve milli maç araları da kısıtlı. Hem maç sayısı fazla, hem iyileştirme yapmak için aralar çok olmayacak. Sahaları istediğimizden daha az dinlendirebileceğiz.

Ama önemli olan husus şu; çim bakımını iyi bilen ve işini düzgün yapanların sahaları daha iyi durumda olacaktır şüphesiz. Genelleme yapmak ve peşin hükümlü olmak bizleri yanıltır. Çimin ihtiyacını doğru zamanda, doğru şekilde ve doğru miktarda karşılayabilen meslektaşlarım daha az zorlanacaktır.

Şu anda zemininden şikayetçi olan takımlar, ne kadarlık bir sürede zeminlerini düzeltirler?

Havaların serinlemesiyle birlikte düzelme süreci şüphesiz hızlanacaktır. Maçlar devam ederken sahaları dinlendirmek mümkün olmayacak ama bu 3-4 hafta çok kritik. Hatasız bir bakım süreciyle milli maç arası sonrası saha zeminlerinde çok ciddi bir iyileşme bekliyoruz.

Umuyoruz futbol oyun keyfi, seyir zevki ve en önemlisi oyuncu sağlığı için stadyum zeminlerini tüm kulüplerde olması gereken standartlarda tutabiliriz. Herkese bu sezonda başarılar dileriz