ÖZEL | Emre Sarıkuş @the_emres
“Ah şu belirsizlik, nasıl eziyet ediyordu bana…”
Amok Koşucusu - Stefan Zweig
Covid-19 salgını başladığından bu yana, amatör futbolcular ve altyapı oyuncuları sonu belli olmayan bir süreci yaşıyor. Tam 14 aydır hiçbiri net bir gelecek planı yapamıyor, hayalleri askıda... Henüz 2 ay önce Mart ortasında U-19 ligleri başlarken, diğer alt yaş gruplarının ligleri halen oynanmıyor ve amatör ligler büyük bir krizin ortasında. Birçok antrenör ücretsiz izine çıkartıldı. Oysa küçük bir kesintiye uğramasına rağmen, seyircisiz de olsa alıcısına şovunu sıkıştırılmış programlar halinde sunan profesyonel futbol, hükmedenlerin önemsemediği genç ve amatör dünyalardan besleniyor. Geçen bu 14 aylık süreçte futboldan uzak kalan oyuncuların nasıl etkilendiği, altyapıları nelerin beklediği federasyonların gündemine pek gelmezken, bu konuda en çok kaygı duyanlar ve sesini duyurmak isteyenler de şüphesiz altyapılardaki idealist hocalar... Geliştirici olmaktan çok mevcut olanı korumaya yönelik idman programlarıyla öğrencilerine destek olmaya çalışsalar da, önüne geçilemeyecek kayıpların olduğu konusunda birçoğu hemfikir… Çevrimiçi idmanlar, bireysel programlar, izole hayatlar ve rekabetten uzak, belirsizliklerle dolu bu zor süreç oyuncuları pek çok farklı açıdan olumsuz etkilemeye devam ediyor.
Daha önce Beşiktaş ve İstanbul Başakşehir altyapılarında görev yapan teknik direktör Önder Karaveli, pandemi sürecinin ilk zamanlarında yapılan çevrimiçi ve bireysel antrenmanların sadece fiziksel parametreleri korumada yardımcı olduğunu ve gelişmeyen bazı motorik becerilerin sakatlıkları da artıracağını belirtiyor:
“Dönemsel kazanım sağlanabilen bazı motorik özelliklerin telafisi kolay olmayacak. Örneğin altın gelişim çağı olan 9-12 yaşlarda sürat, çeviklik, reaksiyon ve erken ergenlikte (14-16) kan değerlerindeki bazı artışlara bağlı olarak kazanılan kuvvet, dayanıklılık gibi motorik özellikler söylenebilir. Denge ve profriyosepsiyon (kinestezi) antrenmanları yapılamadığından öncelleme özellikleri gelişmeyecektir ve dolayısıyla da sakatlıklar kaçınılmaz olacaktır. Dünya genelinde daha az ara vermiş ve fiziksel gelişimini tamamlamış profesyonel oyuncuların sakatlıklarının 3-4 kat arttığı düşünüldüğünde konunun hassasiyeti daha iyi anlaşılılır.”
Bucaspor 1928 Futbol Akademisi teknik direktörü olan Serdar Sabuncu’ya göre ise psikolojik beceri antrenmanları bu süreçte eksik olan en önemli kısım… Takım sporlarında ön planda olan, sosyal birliktelik, uyum, birlikte hareket etme gibi kavramların yanında; kondisyon,teknik, takım, grup ve bireysel taktik konularında önemli kayıplar yaşandığını belirten Sabuncu da Karaveli gibi, bu kayıpların yaş kategorilerinde ayrı ayrı ele alınması gerektiğine inanıyor:
“Her yaş aralığına özgü, farklı parametrelerde (fizksel, zihinsel, teknik-taktik) körelmeler ve kayıplar olduğu gerçek... Küçük yaş gruplarında motor gelişimi tamamlama evresi olan 4-7 yaş ile çalışkanlık, deneme ve hareket dönemini evde geçiren 7-11 yaş grubu telafisi en zor gruplar..."
İstanbul Başakşehir altyapı koordinatörü Nedim Yiğit de bu kayıpların getireceği olumsuzlukların üst yaş gruplarından aşağıya doğru 3-4 nesile direk etki edeceğini düşünüyor:
“Küçük yaş gruplarında etkisinin az olacağı düşünülse de futbola olan ilgiden tutun mental ve fiziksel birçok sorunu öngörmek artık çok zor değil. Genel olarak düzenli antrenman yapabilme ve düzenli lig oynama konusunda Avrupa’daki yaşıtlarımıza göre 4-5 sene geciktiğimizi biliyoruz.”
Pandemi dönemini U-19 ve A takım arasındaki geniş makasın daraltılabilmesi için hem büyük bir sorun hem de önemli bir fırsat olarak gördüğünü söyleyen Nedim Yiğit’e göre belirleyici olan kulüplerin, yönetimlerin ve A takım teknik ekiplerinin bakış açısı… “Bizim yetenekli oyuncu sıkıntımız yok” diyor Yiğit... Buna rağmen “oynatma, oynatabilme” eksiğimizin üst düzeyde… "Siz isterseniz genç oyuncuları oynatabilirsiniz, değer vermediğiniz birşeyin de değer üretmesini bekleyemezsiniz.”
Borç batağında ciddi maddi sıkıntı yaşayan birçok kulübün her şeye rağmen altyapılarından oyuncu almadığını ve ancak mecbur kaldıkları durumlarda bu oyuncuları oynattıkları görülüyor. Örneğin bu sezon yaşadığı maddi sıkıntılar nedeniyle yine gençlere şans vermek zorunda kalan Bursaspor, U-17 takımında oynayan bazı oyuncuları A takıma yükseltip oynatmaya başladı. Serdar Sabuncu da bu süreçte Bucaspor 1928 altyapısından 15-18 yaş aralığındaki 7 oyuncuyu A takıma kattıklarını belirtiyor.
Yetenekli genç oyuncu potansiyeliyle yıllardır Batı Avrupa futbolunun kaynaklarından biri haline dönüşen Belçika’da da benzer örnekler görmek mümkün... Club Brugge bünyesinde 3,5 yıldır scout olarak görev yapan Halis Yen; Anderlecht, Club Brugge gibi kulüplerde altyapıdan A Takıma genç oyuncu yükseltmenin mecburiyetten ziyade kulüp politikası olarak uygulandığını ifade ediyor. Yen, salgın döneminde U-21 takımından birkaç oyuncuyu da A Takıma göndererek Şampiyonlar Ligi’nde oynamalarını sağladıklarını belirtiyor. Vaka sayılarının artmasıyla birlikte Belçika Futbol Federasyonu’nun maçları iptal ettiğini söyleyen Yen, bununla birlikte genç oyuncuların kendi takımlarıyla idmanlar yapmasını da teşvik etmiş:
“Kasım ayına dek maçlar devam etti. Vaka sayıları artınca burada da maçlar iptal oldu. Daha sonrasında çocukların idmanlara devam edip etmemesi konusunda kamuoyunda görüş ayrılıkları olmasına rağmen federasyon süreçte yapıcı davrandı ve antremanlar her zaman devam etti. İlk başta dörder kişilik daha sonra onar kişilik gruplar halinde antreman yaptırabildik.”
Disiplin ve planlamayla özdeşleşen Almanya’da ise durum biraz daha karışık... Kısa bir süre önce başlaması beklenen tüm altyapı ve amatör ligleri geçtiğimiz Nisan ayında yapılan duyuruyla yeniden ertelendi. Federasyon Genel Sekreter Yardımcısı Heike Ullrich, "İlgili herkesin sağlığı açısından, bu doğru bir karar, artık yeni sezonu erken bir aşamada planlamaya başlayabiliriz." açıklamasını yaptı.
Salgın sürecinde yaşananların en yakın tanıklarından biri olan FSV Duisburg U17 antrenörü Nadir Sönmez bu süreçte ara dönemde oynanan play off’larda başarılı olarak ilk kez Bundesliga seviyesine çıktıklarını söylüyor. Ancak sevinçlerini tam yaşayamamışlar. 30 Mayıs 2020’den itibaren yeni sezon için Almanya Futbol Federasyonu’nun kulüplere gönderdiği antrenman ve hijyen konseptiyle birlikte hazırlık dönemine ilk olarak temassız antrenmanlarla başlanıldığını söyleyen Sönmez, Ekim ayı sonundan itibaren amatör liglerin tekrar durdurulduğunu belirtiyor:
“Bu süreçteki ilk sevindirici gelişme Almanya Futbol Federasyonu’nun (DFB) Bundesliga 1 U-19 takımlarına verdiği özel antrenman izniydi. Bu gelişmenin ardında takımların DFB’nin talep ettiği şartları yerine getirebilecek finansal ve organizasyon güçleri önemli rol oynuyor. Profesyonel seviyeye son adım olarak U-19 gençlerine böyle bir imkanı tanımak cömertçe gözükse de, diğer seviyelerdeki ve liglerdeki kulüplere tanınmayan bu hak, futbol piyasasında görüş farklılıklarına neden oldu. Her eyaletteki bölgesel federasyonlar farklı kararlar aldığı için Almanya genelinde, amatör futbolda, kamuoyu bütünlüğünden bahsetmek zor. Örneğin, Hamburg Futbol Federasyonu bu sene ligleri oynatmayacağını açıklarken, diğer bölgesel federasyonlar ligin sadece ikinci devresini oynatma fikrini savundu. Bir diğer çarpıcı örnek ise U-14 yaş grubuna kadar 10 oyuncu sınırıyla bir çok şehirde antrenmanlara izin verilirken, 10 km uzaklıkta baska bir şehirde izin verilmemesi… Tabii bu konuda yerel yönetimlerin şehirlerdeki vaka sayılarına göre karar alması önemli bir faktör.”
Federasyonun amatör futbolun başlaması konusunda yasak yerine çözüm üretmeye çalıştığını belirten Sönmez, DFB’nin maçların devam etmesi için bilimsel çalışmaları takip ettiğini de söylüyor:
“Basel ve Saarland üniversitelerinin Ağustos-Aralık 2020 arasında birlikte yürütmüş oldukları çalışmada amatör ve profesyonel liglerde oynanan 780’den fazla müsabakada enfeksiyon kapmış bir oyuncu olmasına rağmen diğer oyunculara virüs bulaşmadığının tespit edildiğini DFB tarafindan Alman Hükümetine sunuldu.”
Tüm bu girişimlere rağmen vaka sayısının 3,5 milyonu geçtiği Almanya’da devam eden tüm gençlik ligleri iptal edildi. Gladbach'ın akademi direktörü Roland Virkus DW'ye verdiği demeçte, yaşanan gecikmelerin sonucunda yetenekli bir veya iki oyuncunun bile gelişim ağından kaybının felaket olduğunu ve amatör kulüplerin de kendi sistemlerinin sürekliliği için ne kadar önemli olduğunu söylüyor:
"Çocuklar gelişimlerinin neredeyse yarım yılını kaçırdılar. Elit Bundesliga akademileri, futbol yetenekleri zincirinin sadece bir halkasıdır. Sadece kulüplerin kıdemli takımları önemli bir takviye kaynağından yoksun bırakılmakla kalmadı, aynı zamanda akademilerin kendileri de yeni yetenekler edinemedi. Bu oyuncular akademilerimizde doğmuyor, bize daha küçük kulüpler aracılığıyla geliyorlar."
Virkus belki de her şeyi özetleyen, piyasanın göz ardı ettiği gerçeği tek bir cümleyle anlatıyor: "Temel zayıfladığında, üst taraf da de zayıflar."