Yeni başlayanlar için: Opta Sözlük

Oyuncuların topa değdiği bütün durumlar topla buluşma olarak kaydedilir; bu nedenle kaybedilen ikili mücadele ve hava toplarını içermez.

Bir oyuncunun topa sahipken rakibini geçmeye çalışmasıdır. Başarılı çalım, oyuncunun geçmeye çalıştığı rakibi geçip topun kontrolünü koruduğu durumlarda verilir. Çalım atan oyuncu rakibin top kapma hamlesi sonucu topu kaptırırsa bu başarısız çalım olur. Opta ayrıca rakibi geçmeye çalışırken topa gereğinden fazla vurulup ayaktan açılan toplar için de çalım girişimi değerlendirmesi yapar.

Top yerdeyken bir oyuncunun topu rakibinden almaya çalışması ve başarmasıdır.

Top kapma hareketinin geçerli sayılması için, topun kapıldığı oyuncunun topa net bir şekilde hakim olması gerekir.

👉 Hareketin top kapma sayılması için, hamleyi yapan oyuncu veya takım arkadaşı hamle sonrası topa sahip olmalı veya top oyun alanı dışına gitmelidir.

👉 Hamle yapılır ve top buna rağmen rakip takımda kalırsa, top kapma sayılmaz.

Top kapma hareketi sonrası topun kapmaya çalışan oyuncunun takımında ya da rakipte kalmasından bağımsız, bunların her ikisi de başarılı top kapma hamlesidir. Topun hamle sonrasında hangi takımda kaldığı başka bir parametre olarak kaydedilir.

Bir pasın herhangi bir şekilde kesilmesi top kapma değildir.

Topun iki takımın da sahipliğinde olmadığı durumun sonunda taraflardan biri tarafından kazanılmasına veya bir oyuncunun yanlışlıkla pası doğrudan rakibe vermesine denir.

Bir oyuncunun rakibin pas yolunu önceden sezip topun gidiş yoluna girerek topu almasına denir.

Bir oyuncunun belli bir hedef olmaksızın topu kendi kalesinden uzağa vurduğu savunma aksiyonudur.

Bir oyuncunun rakibinin şutunu kesmesidir.

Herhangi bir oyuncudan diğerine bilinçli olarak verilen toplara denir. Paslar akan oyun paslarını, kale vuruşlarını, kornerleri ve pas olarak kullanılan serbest vuruşları içerir ancak ortaları, kalecilerin topu oyuna elle sokmalarını ve taç atışlarını içermez.

Pas türlerine oldukça geniş bir yelpazede isimlendirme yapan Opta, böylelikle farklı şeyleri de ölçebilmektedir. Her pasın çıktığı nokta ve bittiği nokta için bir X ve bir de Y koordinatı vardır.

Bu sayede Opta şunları tutabilmektedir:

👉Pasların saha bölümlerine göre dağılımı. Örneğin; kendi sahasında / rakip yarı sahada, savunma bölgesi / orta saha / hücum bölgesi, (birinci / ikinci / üçüncü bölge), sol / sağ / orta

👉Yarı sahaya göre pasların dağılım. Örneğin; kısa / uzun, orta uzunlukta paslar

👉Pas yönleri. Örneğin; geriye / yana / öne.

Tabii ki bütün bunların birleşmesiyle, hücum bölgesinde yana atılmış 20 metrelik bir pas kombinasyonu da hesaplanabilmektedir.

Topu alanın şutuyla sonuçlanan son pas veya pasa dönüşen şut (eski adı "Kilit pas").

Topu alanın golü atmasıyla sonuçlanan aksiyonda şuttan önceki son dokunuştur (pas, pasa dönüşen şut veya herhangi bir dokunuş). Son dokunuşun rakip oyuncudan sektiği durumlarda, sekmemiş olsa da topun golü atacak oyuncuya gideceği söz konusuysa dokunuşun sahibine asist yazılır. Kendi kalesine atılan goller, direkt frikik / korner golleri ve penaltılarda asist olmaz.

Bir gol pozisyonunun yaratılmasını kesin bir şekilde sağlayan pas veya ortalardır. Örneğin; bir korner veya frikikte topun verildiği oyuncunun doğrudan asist yaptığı bir pozisyon, asistle sonlanan pozisyon yaratan bir önceki ara pas.

Kale önündeki bir takım arkadaşına ulaştırma amacıyla sahanın kenarlarından içeriye doğru atılmış bilinçli paslar.

Seçilen pas kombinasyonuna göre isabetli pas sayısının toplam pas girişimine bölünmesiyle yapılan basit bir hesaplamadır. Genellikle ortaları kapsamaz.

Ortalar genellikle farklı ele alınır ve orta isabeti de benzer şekilde isabetli ortaların toplam orta sayısına bölünmesiyle hesaplanır.

İsabetli pas, pası veren oyuncudan pası alan takım arkadaşına başka bir oyuncuya temas etmeden giden pastır.

Farklı kural koyucuların farklı kuralları mevcut olmakla birlikte, Opta gol atan oyuncular konusunda son kararda resmi kaynaklarla aynı durumu yansıtmaya çalışır.

Topların sektiği durumları göz önüne alırsak, eğer ilk çekilen şut zaten isabetliyse gol şutu çekene yazılır. Kendi kalesine gol ise şutun aslında çerçeveyi bulmadığı ve savunmadan sekince kaleyi bulan toplarda verilir.

İsabetli şut şunları kapsar:

👉Niyetin ne olduğundan bağımsız bir şekilde gol olan toplar.

👉Bariz bir şekilde gol atmak için çekilmiş ancak kaleci tarafından kurtarılan veya kalecinin kurtarma şansı olmayıp savunmadaki son oyuncu (kaleci olmayan) tarafından engellenen şutlar (çizgiden çıkartılan toplar gibi).

Doğrudan direğe çarpan toplar, sonrasında yine doğrudan gol olmadığı sürece isabetli şut sayılmaz.

Son adam olmayan oyuncular tarafından engellenen şutlar da isabetli şut olarak sayılmaz.

İsabetsiz şut şunları kapsar:

👉Kaleye çekilen ve başka kimsenin müdahalesi olmadan kalenin yanından veya üzerinden dışarı giden şutlar.

👉Kaleci tarafından kurtarılmasa veya oyuncu tarafından engellenmese bariz bir şekilde dışarı çıkacak olan şutlar.

👉Direkten dönen ve gol olmayan şutlar.

Engellenen şutlar isabetsiz şut olarak sayılmaz.

Engellenen şutlar şunları kapsar:

👉Çerçeveye giden ama arkasında başka savunmacılar ve/veya kaleci varken rakip takım oyuncusu tarafından engellenen şutlar.

Şutu çeken oyuncunun takım arkadaşlarının istem dışı bir şekilde engellediği şutlar da bunlara dahil.

Rakip oyuncunun çizgi üzerinden uzaklaştırdığı şutlar isabetli şut olarak sayılır, engellenen şut olarak değerlendirilmez.

Direkten dönen şutlar kaleye giden topların direğe çarptığı durumları kapsar ancak direğe çarptıktan sonra doğrudan kaleye giren topları kapsamaz.

Tek seferde kalenin iki direğine birden çarpan (örneğin; önce üst direğe sonra hemen sol direğe çarpan) şutlar direkten bir kez dönmüş sayılır.

Direkten dönen şut her zaman hücum takımına ve o takımda topa son değen oyuncuya yazılır, topun savunmadan giden geri pas sonrası direğe çarpması gibi durumlarda sayılmaz.

Atılan gollerin toplam şut sayısına bölünmesiyle hesaplanan bir yüzde (engellenen şutlar ve kendi kalesine atılan goller hesaba katılmaz).

Duran top golleri / şutları topun korner, serbest vuruş, penaltı veya taç gibi bir duran top pozisyonundan başlayan ve oyun akışı yeniden akan oyuna geçene kadarki süreç içinde atılan goller veya çekilen şutlardır.

Yedi farklı oyun akışı türü var ve her şut bunlardan mutlaka birine dahildir.

👉Akan oyun – topun akan oyunda olduğu durumlarda çekilen şutlar

👉Duran top organizasyonu – endirekt serbest vuruşla başlayan duran topta çekilen şutlar

👉Taç – Taç sonrası çekilen şutlar

👉Direkt serbest vuruş – Direkt serbest vuruştan yaratılan şutlar

👉Direkt korner – Doğrudan kornerden atılan goller

👉Korner – Kornerle başlayan duran topta çekilen şutlar

👉Kontratak – Savunmada kazanılan topun hızlı bir şekilde rakip yarı sahaya taşınması sonucu çekilen şutlar

👉Penaltı – Penaltı vuruşunun kendisi ve pasla kullanılan penaltılar sonrası çekilen şutlar.  Penaltı dönüşü çekilen şutlar ise duran top organizasyonu olarak sayılır.

Bunların her biri için oyunun türü akan oyuna dönene kadar çekilen şutların tamamı ilgili oyun türüne atanır.

Oyun türünün akan oyuna döndüğü kesin nokta genellikle belirgindir ancak kullanıldıktan sonra uzaklaştırılan ve hemen arkasından yeniden ceza sahasına yönlendirilen korner ve serbest vuruşlar duran topun devamı olarak kabul edilir çünkü savunma ypaan takım hâlâ yerleşimini korumaktadır. Bu kural frikik, korner, taç ve penaltıları kapsar.

Herhangi bir oyuncunun normal şartlarda gol atması beklenecek, genelde kaleciyle karşı karşıya kalınan veya kaleye çok yakın, topun kaleye çok net bir gidiş yolu olan, şutu çeken oyuncunun ise az veya orta derecede baskı altında olduğu pozisyonlardır. Penaltılar her zaman net pozisyon olarak nitelenir.

Direkt serbest vuruşlarda asist olmaksızın doğrudan çekilen şutlar ve bunlarla atılan gollerdir.

Dört vücut bölgesi gol atılan bölgelerde belirlenir: Sağ ayak, sol ayak, kafa ve diğer. Bacağın tüm bölgeleri için ayak kategorisi kullanılır.

Şutun çekildiği pozisyonda topun konumu belirler.

Karşılıklı iki takımdan iki oyuncunun topun söz konusu olduğu mücadeleleridir. Kazanılan her ikili mücadele için bir de kaybedilen ikili mücadele söz konusudur.

İki oyuncunun birbiriyle havadaki bir top için mücadeleye girmesidir. Topu kazanmayı başaran oyuncu hava topu mücadelesini de kazanmış sayılır. Hava topuna birden çok oyuncunun çıkması durumunda topu kazanan oyuncuya en yakın olan rakip oyuncu hava topunu kaybetmiş sayılır.

Ayağında topla rakibini geçen oyuncu başarılı çalım atmış olur. Çalım girişimi sırasında topu kaybeden oyuncu başarısız çalım alır.

Topa sahip olan oyuncudan topu doğrudan alma, "top kapma" olarak değerlendirilir. Topu, top kapma hamlesi yapan oyuncuya kaptıran oyuncu bu sırada rakibi geçmeye çalışıyorsa başarısız çalım girişiminde bulunmuş olur. Topa sahip olan oyuncunun herhangi bir şekilde rakibi geçmeye çalışmadığı bir durumda top ayağından alınırsa topu kaybetmiş olur.

Faul kazanan oyuncu ikili mücadeleyi kazanmış, faulü yapan oyuncu ikili mücadeleyi kaybetmiş sayılır.

Rakip tarafından gönderilmiş bir topun kalesine girmesine vücudunun herhangi bir yeriyle engel olan kaleci kurtarış yapmış olur.

Kurtarışın kırılımları şu şekildedir:

👉Vücut bölümü – Eller, ayaklar, gövde

👉Kurtarış türü – Yakalama, toplama, güvenli bölgeye çelme, tehlike bölgesine çelme, parmak ucuyla dokunma

👉Kaleci konumu – Uçarak, ayakta, uzanarak, çömelerek

Bir maçın tamamı boyunca gol yemeyen takım veya oyuncular gole kapama alır.

Penaltının sonucundan bağımsız olarak kalecinin ne yaptığı kaydedilir.

👉Sola atlama

👉Sağa atlama

👉Ayakta kalma

Ceza sahasına yüksekten gönderilen bir topun kaleci tarafından elle tutulmasıdır.

Kalecinin yumruklayarak uzaklaştırdığı yüksek toplardır. Kalecinin topu almaya çalışmaktan ziyade topa kapalı bir yumrukla hamle yapması gerekir.

Bir maç içinde yapılan "topa sahip olma pasları"nın () ne kadarını hangi takımın yaptığı üzerinden hesaplanır. Topun takımlarda süre bazında ne kadar kaldığına bakmaz, yani "satranç saati" yaklaşımı uygulamaz. Topun maç sırasında iki takımın sahipliğinde olduğunu paslar üzerinden tanımlar.

Hakemin faulle cezalandırdığı durumlarda cezalandırılan hareketi yapan oyuncuya yazılır.

Ofsaytlar faul olarak sayılmaz.

Rakip takım oyuncusunun yaptığı faul sonucunda takımına serbest vuruş veya penaltı kazandıran oyuncuya yazılır.

Elle oynamalar, kendini yere atmalar, geri pası ihlalleri, topu oyuna yanlış sokma, şiddetli itiraz, kaleciler için 6 saniye ihlalleri veya topu engelleme kaynaklı faullerde faul kazanma yoktur.

👉 Elle oynama – Bariz elle oynama ihlali faulleridir

👉 Kendini yere atma – Bir oyuncunun serbest vuruş kazanma amacıyla hakemi aldatmaya yönelik kendini yere atması

👉 Geri pası ihlali – Kalecinin, takım arkadaşının ayağından gelen pası eliyle kontrol etmesi

👉 Topu oyuna yanlış sokma – Serbest vuruşlarda serbest vuruşu kullanan oyuncunun topa başka kimse dokunmadan tekrar dokunması

👉 Şiddetli itiraz – Oyuncunun hakem kararına şiddetli itirazı

👉 6 saniye ihlali – Kalecinin topu 6 saniye içinde elinden çıkarmaması

👉 Topu engelleme – Bir oyuncunun topu ayakları arasına sıkıştırarak oynanmasına engel olması.

Penaltı, ona yol açan faulle birlikte değerlendirilir (takım veya oyuncu için). Penaltı kazandıran faul sadece oyuncu için "kazanılan penaltı" olarak kaydedilir ve elle oynamaları kapsamaz. Kullanılan penaltı şut veya penaltı pası olarak toplanır (takım veya oyuncu için).

Endirekt serbest vuruşa yol açan ofsayt kararında ofsaytta olduğuna hükmedilen oyuncu için kaydedilir. Eğer aynı ofsayt pozisyonunda birden çok oyuncu ofsayttaysa topla oynama konusunda en aktif olan oyuncuya yazılır.

Topun kornerler haricinde oyun alanının dışına çıkmasına yol açan aut ve taç durumlarıdır.

Topun köşe vuruşuna neden olacak şekilde sahayı terk etmesidir. Korner kazanma, korneri kullanacak takıma yazılır, kalesinde korner görecek takım için de verilen korner olarak kaydedilir. Kullanılan korner ise korneri pas veya orta şeklinde kullanan oyuncuya verilir.

Kartlar sarı kart, ikinci sarı kart veya kırmızı kart şeklinde toplanır. Mümkün olduğu durumlarda toplanan verilerde kaydedilen kartlar daha sonra resmi hakem raporlarıyla karşılaştırılır ve hakemlerin bariz bir şekilde hata yaptıkları durumlar dışında resmi raporlara göre düzenlenir.

Opta, disiplin puanlaması yaparken yapılan her faule bir puan, her sarı karta üç puan, her kırmızı karta altı puan verir. Hakem tablolarında hakemlerin verdiği her penaltı başına da üç puan eklenir.

Opta veritabanında daha önce çekilmiş 300,000'in üzerinde şutun oluşturduğu veri havuzuna göre, herhangi bir maç sırasında çekilen herhangi bir şutun, daha önce o şuta benzer şartlarda çekilmiş şutların gol olma sıklığına göre bir gol olma değeri almasıdır. Şutları benzer olarak sınıflandırmak için bakılan kriterler, şutun nereden çekildiği, şut çekilirken oyunun akan oyun mu, duran top mu olduğu, vücudun neresiyle vurulduğu (ayak, kafa, diğer), şutu çeken oyuncuya baskı olup olmadığı gibi kriterlerdir. Ortalama bir oyuncunun o şuttan gol bulma beklentisini ölçtüğü için, şutu çekenin kim olduğu ve şutu güçlü ayağıyla çekip çekmediği gibi kriterler ise dikkate alınmaz.

xG modelinde çekilen her şutun xG değeri, bir maçta bir takımın çektiği tüm şutların xG değerleri ve rakibinin çektiği şutların xG değerleri, özellikle hücum oyuncularının xG değerleri, takımların ve oyuncuların sezon boyunca çektiği şutların xG değerleri, attıkları gol sayısıyla karşılaştırarak anlık, maçlık veya sezonlar bazında uzun vadeli performans değerlendirmeleri yapılabilmektedir. Zirve hedefleyen takımların ve onların hücum oyuncularının xG'lerini, yani gol beklentilerini uzun vadede, bir sezon toplamında geçmeleri beklenebilir. Beklentinin altında kalmalarının ise zaman içerisinde normale dönmesi beklenebilir.

Bir takımın maç bazında veya sezon(lar) bazında kalesine çekilen şutların xG'lerinin toplamıdır. Herhangi bir maçta bir takımın xG'si diğer takımın xGA'sı olmaktadır. xG'nin atılan gollerle karşılaştırılarak yapılan performans değerlendirmesinin benzeri yenilen gol sayısıyla xGA'nın karşılaştırılmasıyla yapılabilmektedir.

Şutların gol beklentisi, benzer şartlarda çekilen gollerin gol olma sıklığına göre verilirken, benzer şartlarda çekilen şutlardan sadece kaleyi tutanların gol olma sıklığına ise isabetli şut gol beklentisi denir. Sadece çerçeveyi tutan şutları değerlendirmeye aldığı için şutu çeken takım veya oyuncuları değerlendirmekten çok kalecilerin kalecilik performansını değerlendirmek için kullanılır, çünkü çerçeveyi tutan şutların gol olmasını engellemek kalecilerin birinci görevidir. Kalecilerin xGoT – yediği gol farklarının büyüklüğü kaleci performansını bu modeli kullanarak değerlendirmek için kullanılır.

Her pas için, o pasın sonucunda şut çekilmemiş olsa bile o pasın asist olması beklentisini ölçen metriktir. Gol beklentisinde olduğu gibi pasın veren oyuncunun pası verirkenki saha içi konumunu ve pası alan oyuncunun saha içinde pası alırkenki konumunu, pasın nasıl bir pas olduğunu, oyunun fazını (akan oyun veya duran top) gibi bazı faktörleri ele alarak 1 milyonun üzerinde veriden oluşan pas havuzu içindeki benzer paslar seçilir ve her pasa buna göre bir asist beklentisi (xA) değeri verilir. Yine xG'de olduğu gibi maç veya sezon bazında performans değerlendirmesi yapılabilir, ancak xG'den farklı olarak takım bazında değerlendirme yapılması uygun değildir, sadece oyuncu bazında yorumlanır.

Bir takımın topa sahip olduğu pas serileridir ve rakibin defansif aksiyonuyla topu alması, oyunun herhangi bir nedenle durması veya şutla biter. Örneğin;

👉Kaleci kale vuruşunu kullandı, topu takım arkadaşıyla buluşturdu, topu alan oyuncu verkaça girdi, topu aldı ve rakibin müdahalesiyle top taca çıktı. Bu aksiyonun içindeki paslar bir dizi oluşturur. Top hâlâ aynı takımda olduğu için dizi biter, ancak topla oynama devam eder.

👉Taç atışı kullanıldı, tacı başarıyla alan oyuncu topu sürdü, bir oyuncuyu geçti ve orta yaptı. Yaptığı ortaya takım arkadaşı kafa vurdu ve top auta çıktı. Yukarıdaki topla oynamayı oluşturan ikinci dizi de sona erdi ve top rakibin kale vuruşuyla başlayacağı için topla oynama da sona ermiş oldu.

Topla oynamalar bir takımın topa sahip olma durumunun devam ettiği seri veya seriler toplamıdır. Topla oynamalar top rakip takım kontrolüne geçince sona erer.

Akan oyunda başlayan ve rakip yarı sahanın son 40 metresinde başlayan topla oynamalar.

Rakip takımın kalesine en fazla 40 metre mesafede başlayan ve rakibin en fazla 3 pas yapabildiği dizi sayısı.

Takımların akan oyun dizilerinin başlangıç noktasının kalelerine ortalama uzaklığı.

Rakip takımın birinci ve ikinci bölgesinde yaptığı pas sayısının, aynı bölgede yapılan defansif aksiyonlara oranı. Bu metrik takımların önde pres gücünü ölçmek için kullanılır, bu nedenle belirtilen bu oranın sonucunda çıkan sayı ne kadar küçükse, takımın önde pres gücü o kadar iyi olarak değerlendirilir (rakibin kendi birinci ve ikinci bölgesindeki pas sayısının az, aynı bölgede yapılan defansif aksiyonların ise yüksek olması bu oranın düşük çıkmasına neden olacağından).

Takımların kaç tane içinde 10 adet pastan fazlası olan dizi yaptığı. Özellikle oyununu pasa dayandıran takımlarla geçiş oyunu oynayan takımları ayırt etmekte kullanılır.

Bir şut veya rakip ceza sahasında en az bir kez topla buluşmayla biten, 10 pas üstü akan oyun dizilerinin sayısıdır.

Takımların kendi yarı sahasından başlayan, içerdiği aksiyonların en az yarısının rakip kaleye doğru olduğu ve şut veya rakip ceza sahasında en az bir kez topla buluşmayla biten akan oyun dizilerinin sayısıdır.

Takımların her bir dizisindeki ortalama pas sayısıdır.

Takımlarının dizilerinin saniye cinsinden ortalama olarak ne kadar sürdüğüdür. Bu tanımla ilgili çeşitli espriler beklemekteyiz!

Takımların akan oyun dizilerinde saniyede kaç metre mesafe kat ettiğidir.

Takımların dizilerinde sahanın diklemesine ortasından ne kadar kenarlara açıldığını gösterir. Sahanın ortasından genişliği ölçtüğü için her zaman kabul edilen saha eni olan 65 metrenin altında olacaktır.

Takımların her bir dizilerinde rakip kaleye doğru ortalama kaç metre mesafe kat ettiğinin ölçümüdür.

Takımların dizilerinde kat ettiği mesafelerin ne kadarının öne doğru olduğunu yüzde cinsinden ifade eder. Öne oynama ölçümünün toplam mesafe ölçümüne bölünerek yüzdesinin hesaplanmasıyla elde edilir.

Bir oyuncunun takımının akan oyun dizilerinden kaçına dahil olduğunu sayar.

Oyuncuların dahil olduğu akan oyun dizilerinden golle veya şutla sonuçlananlarının xG değerlerinin toplamıdır.

Oyuncuların takımları için akan oyun dizisi başlatma sayısıdır. Oyuncuların takımları adına aynı topa oynama içinde biten dizisi sonrası topu kazanıp takımına dizi başlatma sayısını ölçer.

Oyuncuların başlattığı dizilerden golle veya şutla sonuçlananlarının xG değerlerinin toplamıdır.

Akan oyun dizisi başlatma gibidir ancak rakibin topla oynamasından sonraki ilk topu alarak, kendi takımının topla oynamasını başlatan isme yazılır.

Oyuncuların başlattığı topla oynamalardan golle veya şutla sonuçlananlarının xG değerlerinin toplamıdır.

Oyuncuların takımlarının oyun kurulumlarının, şut ve şut pasları hariç kaçına dahil olduğunu sayar.

Oyuncuların dahil olduğu kurulumlardan golle veya şutla sonuçlananlarının xG değerlerinin toplamıdır.

Oyuncuların topla beş metre veya daha fazla mesafe kat etmesine top taşıma denir. Toplam top taşıma bir oyuncunun bunu kaç kez yaptığını belirler.

Oyuncuların top taşımalarında kat ettikleri toplam mesafedir.

Oyuncuların top taşımalarında kat ettikleri mesafelerin ortalamasıdır.

Oyuncuların top taşımalarında topu rakip kaleye doğru toplamda ne kadar taşıdıklarını ölçer.

Oyuncuların top taşımalarında topu rakip kaleye doğru ortalama ne kadar taşıdıklarını ölçer.

Bir oyuncunun bütün topla taşımalarının yüzde olarak ne kadarının rakip kaleye doğru olduğunu ölçer.

Oyuncuların 5 ila 10 metre öne taşıdığı topların sayısı.

Oyuncuların 10 metreden fazla öne gittiği top taşımaların sayısı.

Oyuncuların topu 5 metreden fazla öne taşıdığı bütün taşımaların sayısı.