YORUM | Ali Murat Hamarat @alimhamarat
Ne zaman Afrika futbolu konuşulsa, akla bir ekip düşüyor. Kıtanın medar-ı iftiharı olmaları beklenirken kül olan o takım. Ve aradan yıllar sonra çakıldıkları yerin dibinde taçlanarak tarih yazan o ülke...
27 Nisan 1993'te neredeydiniz? Kim bilir bazılarınız doğmamıştı bile. İşte o gün birçoğumuz için sıradandı, birileri için kapkaranlıktı.
Kamerun ile birlikte Afrika'nın yükselen değerlerindendi Zambiya. 1980 Moskova Olimpiyat Oyunları'nda sıfır çeken Chipolopolo (Bakır Kurşunlar) sekiz yıl sonra Güney Kore'de ses getirmişti. Kalusha Bwalya'nın hat-trick yaptığı maçta İtalya'yı dörtleyen ekip, grubunu lider bitirmişti. Çeyrek finalde Jürgen Klinsmann, Thomas Haessler ve Karl-Heinz Riedle gibi sonranın büyük yıldızlarının forma giydiği Federal Almanya'ya boyun eğen ülke, bir daha futbolda Olimpiyat görmeyecekti.
Geleceğe umutla bakan ülke, 1994 Dünya Kupası elemelerinde Senegal ile oynanacak karşılaşma için Dakar yoluna düştüğünde kader ağlarını örüyordu. 1975 tarihli askeri bir uçakla yola koyulmuştu kafile. Üç noktada yakıt ikmali yapılması planlanıyordu. Kongo durağı sorunlarla atlatılmıştı. Yaşlı kuş adeta nazlanıyordu. Kimilerine göre çoktan jiletlik olması gereken külüstüre ülkenin geleceği teslim ediliyordu.
İkinci durak Gabon'un başkenti Libreville'deydi. Benzinini alan uçak kalkıyor, kısa bir süre sonra da 18 futbolcu tarihte donuyordu.
Oldukça yorgun olan ve bir gün evvel yine uzun bir sefer yapan pilotun hatası uçakta bulunan otuz kişinin hayatına mâl olmuştu, kurtulan yoktu. Motorlardan biri iflas etmiş, yanlışlıkla çalışan motoru durduran pilot yüzünden uçak çakılmıştı. O günlerde PSV Eindhoven'da oynayan takımın yıldızı Kalusha Bwalya şanslıydı zira o Senegal'e Hollanda üzerinden gideceğinden hayatta kalmıştı.
Futbolculardan Efford Chabala, John Soko, Whiteson Changwe, Robert Watiyakeni, Eston Mulenga, Derby Makinka, Moses Chikwalakwala, Wisdom Mumba Chansa, Kelvin Mutale, Timothy Mwitwa, Numba Mwila, Richard Mwanza, Samuel Chomba, Moses Masuwa, Kenan Simambe, Godfrey Kangwa, Winter Mumba, Patrick Banda, Federasyon Başkanı Michael Mwape ve teknik direktör Godfrey Chitalu da hayatını kaybedenler arasındaydı. Zambiya adına 79 defa ağları havalandıran Chitalu, ülke tarihinin milli takım formasıyla en çok gol atan oyuncusu durumunda. Rekoru bir gün kırılır mı; bekleyip görmek lazım. Meraklısına not, ondan sonra en çok fileleri sarsan 43 gole imza atabilmiş.
Makinka, Iorfa ile birlikte Galatasaray'a gelmiş fakat idmanlarda beğenilmeyip geri gönderilmişti. Sovyetler Birliği döneminde Rus topraklarında sahne alan ilk Afrikalılardan olan orta saha oyuncusu, 1988 Seul Olimpiyat Oyunları'nda parlamıştı.
Bwalya önderliğinde yoluna devam eden takım, elemelerdeki son maçlarında Fas'a boyun eğerek Dünya Kupası biletini kaçırmıştı. Oysa beraberlik bile onlara yetiyordu. Ertesi yıl Afrika Uluslar Kupası'nda finale kadar yürüseler de Ammunike'nin iki golü Nijerya'yı şampiyon yapmıştı.
Kıtanın şampiyonasında sürekli boy gösteren ülke, muradına 12 Şubat 2012'de eriyordu. Libreville'de Didier Zokora, Didier Drogba ve Sol Bamba gibi yolu ülkemizden de geçen yıldızlar topluluğu Fildişi Sahili'ni penaltılarla deviren Zambiya, ilk kez Afrika şampiyonu olmuştu; hem de 18 oyuncularını, 30 vatandaşlarını kaybettiği yerin hemen dibinde. Küllerinden doğmak böyle bir şey olsa gerek!
